بیماری هیپر استوز اسکلتی ایدیوپاتیک منتشر (DISH)
Diffuse idiopathic skeletal hyperostosis یا DISH اسامی مختلفی همچون هیپراستوز انکیلوزان و بیماری Forestier's نیز دارد. DISH بیماری غیرالتهابی ستون فقرات است و در آقایان بیشتر از خانمها و در سفید پوستان بیش از سیاه پوستان دیده می شود و معمولا افراد بالای ۴۰ سال را درگیر می کند. در این بیماری استخوان سازی (ossification) و رسوب کلسیم (calcification) نابجا اتفاق می افتد (هیپر استوز اسکلتی). به این علت که به جای استخوان، رسوب کلسیم بر روی لیگامان (رباط) و تاندون رخ می دهد نابجا می گویند.
این بیماری ممکن است علیرغم درگیری ستون فقرات در گرافی، خاموش و بدون علامت باشد یعنی بیمار ، بدون علایم ستون فقرات باشد.
توجه: DISH همانطور که از نامش پیداست، یک بیماری منتشر است، درنتیجه می تواند کل بدن علاوه بر ستون فقرات را درگیر کند مثل لگن، زانو، آرنج، دست و پا.
علل مختلفی برای فعالیت بیشتر استئوبلاست ها مطرح شده اند و شامل مسائل مکانیکال (مشاغل سنگین و پر فشار)، تغذیه ای (فلوراید، هیپرویتامینوز A)، داروها، مشکلات متابولیک و هورمونی می باشند ولی هیچیک تایید نشده اند و به همین دلیل به آن "ایدیوپاتیک" یا "بدون علت شناخته شده" می گویند.
علایم DISH
ممکن است به شکل درد در کل ستون فقرات (گردن، پشت و کمر) به همراه درد اندامها (شانه، آرنج و زانو) بروز کند. استخوان سازی بعضا در اندامها نیز بروز می کند (در موارد منتشر) و می تواند باعث درد شود.
خشکی صبحگاهی در ۸۰% این بیماران دیده می شود و ممکن است با بیماریهای التهابی اشتباه شود. میزان درد و ناتوانی در بیماری DISH و آرتروز ستون فقرات (اسپوندیلوز) تقریبا به یک میزان است. بر خلاف آرتروز (استئوآرتریت)، در DISH معمولا فشار روی عصب یا رادیکولوپاتی (شبیه فتق دیسک یا سیاتیکی) دیده نمی شود و در نتیجه دردهای رادیکولر و انتشاری نمیدهد و همچنین درگیری ناحیه توراسیک (سینه ای) بسیار بیشتر است.
به علت رسوب کلسیم شدید (استئوفیت) بخصوص در ناحیه قدام گردن، DISH با علایمی همچون اختلال بلع (دیسفاژی)، درد در هنگام بلع (ادینوفاژی)، درد گوش (اتالژی)، تغییر صدا، تنفس صدادار، اختلال خواب، thoracic outlet syndrome و زخم مری ممکن است همراه باشد. (شکل زیر)
در درگیری و استخوانی شدن رباط طولی خلفی ستون فقرات (PLL) که در داخل کانال نخاعی قرار دارد، ممکن است تنگی کانال نخاعی و در ادامه فشار بر روی نخاع (میلوپاتی) رخ دهد و علایم حسی، حرکتی و اختلالات دفعی ایجاد بکند.
در مطالعاتی مطرح شده است که در بیماران DISH، پلانتار فاشئیت (خار پاشنه)، اپیکندیلیت و درد اطراف زانو (انتزیت) بیشتر از افراد عادی و سالم دیده می شود.
تشخیص DISH
بر اساس شرح حال، معاینه و بخصوص رادیوگرافی می باشد.
در معاینه معمولا کاهش دامنه حرکتی (range of motion) بخصوص در ناحیه ستون فقرات توراسیک (تنه و پشت)، برجستگی های استخوانی در ستون فقرات و اندامها (اطراف مفاصل) وجود دارند.
مواردی که باید به DISH مشکوک شد: درگیری راجعه (عودکننده) تاندونیت شانه، آشیل، اپیکندیل داخلی و خارجی، درد اندامها و اطراف مفاصل، لمس توده های استخوانی در عضله و اطراف مفاصل و استخوانها، دیسفاژی و میلوپاتی هستند.
راه اصلی تشخیص رادیوگرافی و درگیری ستون فقرات بخصوص در ناحیه توراسیک است. معمولا نواحی استخوانی از مهره ای به مهره دیگر کشیده می شود و تقریبا به شکل پل زدن (bridging) از روی دیسک عبور می کند (بر خلاف ناحیه کمری). درگیری توراسیک بطور بارزتر در ناحیه راست بیشتر است (شکل روبرو). در ناحیه گردن بیشتر مهره های C5 تا C6 درگیر می شوند.
DISH در ناحیه توراسیک (سینه ای) بر خلاف سرویکال (گردنی) و کمری (لومبار) کمتر باعث فشار بر روی دیسک می شود. البته این بیماری معمولا باعث هیپراستوز در دیسک نمی شود، فقط ممکن است باعث فشار بر روی آن شود.
توجه: پزشک بیمار باید توجه داشته باشد در صورت مشاهده calcification بدون علت مشخص در جایی از بدن، باید به فکر بررسی رادیولوژیک ستون فقرات به خصوص توراسیک باشد چون ممکن است بیمار علایمی از درد ستون فقرات نداشته باشد ولی درگیری آن وجود داشته باشد و بهترین راه تشخیص DISH است.
معمولا در این بیماران تست تراکم استخوان نرمال است. در صورت همراهی این بیماری با آرتریت روماتوئید، ممکن است شکل درگیری عکس تغییر کند و علایم تیپیک روماتیسم و پوکی استخوان محو شوند.
تشخیص افتراقی های مهم این بیماری آرتروز (اسپوندیلوز) و AS (اسپوندیلیت آنکیلوزان) می باشند. تفاوت عمده در محل هلی شایع درگیری در این بیماریها می باشد.
درمان
اساس درمان غیرجراحی و به روش های طب فیزیکی می باشد.
معمولا به بیماران باید اطمینان داده شود که این میزان استخوان سازی مربوط به DISH است که یک بیماری خوش خیم می باشد.
معمولا ورزش درمانی تخصصی، فیزیوتراپی، دارودرمانی، آب درمانی، استفاده از ارتوز و اسپلینت، تزریق های تخصصی توصیه می شوند.
جراحی فقط در این موارد توصیه می شود:
در مواردی که بیمار در اثر استئوفیت های بزرگ گردنی، دچار میلوپاتی پیشرونده یا اختلال بلع، سندرم خروجی قفسه سینه (TOS) و رادیکولوپاتی مقاوم به درمان یا با ضعف پیشرونده عضلانی، فلج عصب حنجره ای راجعه، سندرم هورنر و انسداد شریانی ستون فقرات شده باشد.
مطالب مرتبط: (کلیک کنید)
سندرم گیرافتادگی مفصل رانی-لگنی