پیچ خوردگی مچ پا (Ankle Sprain)
پیچ خوردگی مچ پا در اصل کشش یا پارگی رباط یا لیگامان های مچ پا و یک علت شایع مشکلات در ورزشکاران و اغلب افراد غیر ورزشکار است.
۸۵% آسیب ها (sprain) در "سمت خارجی مچ یا قوزک" یعنی لیگامان های تالوفیبولار قدامی و کالکانئوفیبولار (رباط های اتصال دهنده مچ به نازک نی) اتفاق می افتد و علت آن به علت شیوع بالای پیچ خوردگی مچ به سمت داخل (شکل بالا) و نازک بودن رباط های خارج مچ است. ۱۰% موارد آسیب های "سین دسموتیک" (syndesmotic injuries or high ankle sprains) هستند که معمولا در اثر آسیب های شدیدتر و همراه پارگی لیگامان هستند و دوره بهبود طولانی تری را نیاز دارند. ۵% باقیمانده sprain ها، در "سمت داخلی مچ یا قوزک" است و معمولا این پیچ خوردگی ها دچار پارگی نمی شوند.
به طور کلی پیچ خوردگی های مچ پا برای ترمیم، بسته به درجه آسیب (stage)، نیاز به چند هفته تا چند ماه زمان دارند. حدود ۲۰ تا ۴۰% بیماران درگیر مشکلات مزمن و پایدار در مچ می شوند.
در بسیاری از موارد، پیچ خوردگی های مزمن به علت عدم درمان به موقع در زمان وقوع پیچ خوردگی در سالهای گذشته است. تشخیص و درمان موارد مزمن نسبت به نوع حاد بسیار متفاوت است
آسیب لیگامانی حاد (اخیر) بر اساس معاینه به سه درجه تقسیم می گردد (ankle sprain grading):
1 خفیف: پارگی نسبی (partial tear) بدون لقی (laxity) با کمی تورم
۲ متوسط: پارگی نسبی (partial tear) با کمی لقی (laxity) با تورم، درد و ناپایداری متوسط
۳ شدید: پارگی کامل (complete rupture) با لقی واضح و مفصل ناپایدار و درد وتورم مشخص
علایم
درد و تورم اطراف قوزک پا شایع است. در بعضی بیماران در زمان آسیب صدایی شنیده می شود. در بعضی افراد تحمل وزن و راه رفتن مشکل خواهد بود. کبودی در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول ممکن است مشاهده شود. آسیب عصب های محیطی که در این مسیر قرار دادند ممکن است دچار کشیدگی یا پارگی شوند و باعث علایم حسی مثل بی حسی، خواب رفتگی، سوزش و گزگز شوند.
تشخیص
بر اساس شرح حال و معاینه فیزیکی است.
تشخیص موارد حاد با مزمن کاملا متفاوت است.
در صورتی که شک به شکستگی وجود ندارد، تست تعادل روی یک پا (single-leg balance) جهت بررسی حس عمقی و پایداری مچ پا مفید است.
تست های تخصصی مختلف مثل anterior drawer test، talar tilt test و squeeze test نیز مفید هستند.
نکته مهم: رعایت بیماران در درازمدت از نظر انجام تمرینات و پرهیز از فشار ناصحیح به مچ، برای ترمیم کامل لیگامان ها و برگشت حس عمقی (proprioception) لازم است. در غیر اینصورت احتمال اینکه بیمار بصورت دائمی یا درازمدت از ناپایداری، ورم و درد خفیف رنج ببرد یا دچار عود مجدد و دررفتگی های مکرر مچ شود وجود دارد.
در قدم اول عکس ساده از سه نما باید گرفته شود: کناری، روبرو (AP) و mortise (روبرو با ۲۰-۱۵% چرخش به داخل ساق).
در صورت عدم پاسخ به درمان اولیه و توانبخشی: MRI کمک کننده است.
عکس های دینامیک (stress view) چندان توصیه نمی گردد.
درمان
- درمان موارد غیرحاد (مزمن)
بهترین راه تزریق PRP و توانبخشی تخصصی است. پاسخ ما از این درمان بسیار عالی بوده است.
- درمان اولیه در موارد حاد (اخیر) به طور کلی: استفاده از یخ (۳۰ دقیقه ۳ بار در روز)، دارو درمانی (ضدالتهاب)، بالا گرفتن پا، باندازکشی، مراقبت و استراحت نسبی است. در صورت داشتن درد در حین راه رفتن، استفاده از عصا توصیه می گردد. فیزیوتراپی در این مرحله کمک چندانی به بیمار نمی کند.
- دربیماران با درجه ۲ و ۳ (متوسط و شدید): گچ گیری (casting) یا مچ بندهای آتل دار ثابت نگه دارنده پا (assistive device)، کمک کننده و لازم است. تحقیقات نشان داده اند بی حرکتی حداکثر ۴ هفته کافی است و توانبخشی هر چه سریعتر (early functional rehabilitation) توصیه می گردد.
توانبخشی (Rehabilitation):
هدف از توانبخشی حرکت دادن هر چه سریعتر مچ پا البته با اصول علمی آن می باشد تا از این طریق بتوان به ترمیم، کاهش درد و تورم مچ کمک کرد و از عوارض جانبی درازمدت آن کاهش داد.
تجویز ورزش کاملا تخصصی است، ابتدا حرکت active بدون مقاومت به همراه تقویت ایزومتریک توصیه می شود. در ادامه تقویت به شکل concentric و سپس eccentric انجام می گردد.
وزن گذاری (Weight bearing) وقتی بیمار بدون درد شد ممکن است ولی در ابتدا راه رفتن در آب (آب درمانی) به علت کاهش وزن و فشار بر روی مچ، توصیه می گردد.
ورزش های هوازی (مقاومتی) در صورت تحمل بیمار و فقدان علایم، در ادامه قابل انجام خواهد بود.
تمرینات تقویتی حس عمقی و تعادل (proprioceptive and balance training) بسیار مهم هستند شامل استفاده از theraband، single-leg stance and squats (شکل زیر) می باشند که باید توسط پزشک آموزش داده شوند.
نکته جدید در تحقیقات: در بیماران با درجه ۱ و ۲ (خفیف و متوسط)، شروع هر چه سریعتر توانبخشی و حرکت درمانی (early mobilization) در ۲ هفته اول، اثرات عملکردی بهتری نشان داده است که این اهمیت بالای ورزش و تمرینات تخصصی را در بهبود مشکلات تاندونی-رباطی-عضلانی می رساند.
درمان های مکمل: فیزیوتراپی، تیپینگ (taping)، تزریق تخصصی PRP (پی آر پی)، مچ بند های متنوع، کفش های نیم ساق.
توجه: موردی که شکایت بسیاری از بیماران است، درد گهگاه و بعضا دائمی، تورم قدیمی و سابقه پیچ خوردگی پا در گذشته می باشد. باید توجه داشت تورم ناشی از پیچ خوردگی ها می تواند دائمی باشد و اغلب به علت جمع شدن مایع میان بافتی نیست بلکه به علت ضخیم شدگی رباط های آسیب دیده در گذشته می باشد و توصیه می شود در صورت وجود درد برای معاینه دقیق و آموزش های تخصصی لازم به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کند.
جراحی: برای ankle sprain، به ندرت پیشنهاد می شود مگر "درجه شدید" با پارگی کامل که به درمان های غیرجراحی پاسخ نداده است.
مطالب مرتبط: (کلیک کنید)