پارستزی پا و ساق (Foot and Leg Paresthesia)
تعریف پارستزی (Paresthesia) یک حس غیرنرمال و ناخوشایند مثل احساس سوزن سوزن شدن، خواب رفتگی، بی حسی و کرختی، گزگز و مورمور، سوزش و بعضا خارش می باشد.
"پارستزی در ساق و پاها یا زیر زانوها" می تواند علل بسیار متنوعی داشته باشد و تشخیص علت آن بعضا بسیار ساده و بعضا پیچیده است و با درایت پزشک، شرح حال و معاینه دقیق، استفاده از اقدامات تشخیصی مختلف، امتحان کردن درمان های مختلف (درمان به قصد تشخیص) و از همه مهمتر "صبر بیمار" بدست می آید.
بسیاری از این بیماران فقط مشکل پارستزی را دارند و علایم و بیماری خاصی را ذکر نمی کنند، ولی بعضا این بیماران، از علایم همراه دیگری نیز رنج می برند.
علل مطرح برای پارستزی پا و ساق به شکل زیر طبقه بندی می گردد:
۱ عروقی
- بیماری بورگر (بیشتر در مردان سیگاری)
- بیماریهای روماتیسمی و واسکولیتها
- وریدهای واریسی
- نارسایی عروق اندام تحتانی
- سابقه جراحی در اندام تحتانی
۲ عصبی
- درگیری سیستم اعصاب محیطی (PNS)
- نوروپاتی محیطی می تواند به اشکال مختلف (درگیری آکسون، میلین یا هر دو) وعلل گوناگون ارثی مانند سندرمهای مختلف، شارکوت ماریتوث، یا اکتسابی مثل دیابت و دیگر بیماریهای غدد مثل تیروئید، بیماریهای روماتیسمی و واسکولیتها، بیماری متابولیکی، عروقی، خونی، گوارشی، نارسایی ارگان ها مثل کلیه، گیلن باره، مسمومیت ها، عوارض دارویی، سندرم پای بی قرار (restless leg syndrome)، بدخیمی ها، کمبود ویتامینها و اعتیاد به الکل.
- رادیکولوپاتی کمری (درگیری اعصاب کمر) به علت تنگی کانال ستون فقرات در اثر پارگی یا فتق دیسک، آرتروز مفاصل، التهاب، توده و عفونت.
- پلکسوپاتی یا آسیب شبکه اعصاب داخل لگن مثل عصب سیاتیک در اثر آسیب و ضربه، التهاب و اثر فشاری مثل توده و ...
- درگیری سیستم اعصاب مرکزی (CNS)
- مثل مغز و نخاع که می تواند به علت بیماری هایی مثل آسیب در اثر ضربه به جمجمه و ستون فقرات، سکته مغزی، خونریزیها، MS، تومور یا توده های فضاگیر مثل کیست ، میلیت یا التهاب نخاع، عفونت
توجه: پارستزی در "گروه درگیری عصب" در اصل همان "درد نوروپاتیک" یا درد با منشا عصب می باشد.
توجه: بسیاری از بیماران درد ناشی از درگیری عصب را با درگیری به علت مسائل روحی، اعصاب و روان، عوضی می گیرند. عصبانیت و اضطراب و مشکلاتی از این قبیل هیچ ارتباطی با این مقوله ندارند.
۳ عضلانی و استخوانی
- کوتاهی، گرفتگی و کرامپ های عضلانی
- کمبود کلسیم و منیزیم
- سابقه شکستگی یا ضربه به پا و ساق
- درد میوفاسیال
۴ دلایل متفرقه
- اختلالات تنفسی (هیپرونتیلاسیون)
توجه: اقدامات پاراکلینیک همگی بسته به شرایط بیمار، شرح حال و معاینه می توانند کمک کننده باشند ولی مهم ترین ها شامل تست نوار عصب و عضله، MRI، سونوداپلر و آزمایشات خونی می باشند.
نکته جالب: تجربه نشان داده است بعضی از بیماران که از پارستزی پاها و ساق شکایت دارند و هیچ مشکلی در کمر خود احساس نمی کنند، دچار تنگی کانال نخاعی هستند که معمولا به طور تصادفی در حین انجام نوار عصب و عضله (EMG-NCS) تشخیص داده می شوند.
درمان
بعضی از موارد در صورت تشخیص به موقع، اصلاح و درمان علت زمینه ای، برگشت پذیرند.
برخی نیز در نهایت، علت مشخصی برایشان یافت نمی شود ولی با درمان دارویی و غیر دارویی مثل ورزش درمانی، ماساژ، گرما یا سرما درمانی، فیزیوتراپی و طب سوزنی تخصصی بهبود می یابند.