پارگی منیسک زانو (Meniscus Tear)

پارگی منیسک

آسیب های منیسک یکی از شایعترین آسیب های زانو است و در ورزشکاران و بخصوص آنهایی که ورزش های پر برخورد مثل فوتبال را انجام میدهند بیشتر دیده می شود. البته در کلیه افراد بالای 30 سال درصدی از پارگی منیسک وجود دارد که اغلب بی اهمیت و بدون درد هستند.

آناتومی

هر زانو دو منیسک دارد. یک منیسک خارجی و یک منیسک داخلی. منیسک ها بافت هایی شبه غضروفی ولی به مراتب محکم تر ار آن و با خاصیت ارتجاعی زیاد مثل لاستیک دارند. منیسکها نقش ضربه گیر در داخل مفصل و کاهش فشار استخوان ران (فمور) روی ساق (تیبیا) را دارند و از تخریب مفاصل جلوگیری می کنند.  

انواع پارگی منیسک زانو

پارگی منیسک ها اکثرا در قسمت خلفی (پشتی) منیسک ایجاد شده و سپس میتواند به قسمت های دیگر آن هم گسترش یابد. چون معمولا قسمت پشتی منیسک بین کندیل استخوان ران و پلاتوی تیبیا گیر کرده و پاره میشود. شیوع پارگی در هر دو منیسک داخلی و خارجی برابر است. البته در برخی پژوهش ها شیوع بیشتر در منیسک داخلی گزارش شده است. پارگی منیسک دو تقسیم بندی دارد، یکی بر اساس علت بروز و دیگری شکل پارگی است. اشکال مختلف پارگی را در شکل زیر مشاهده می کنید که البته چندان اهمیتی برای افراد غیرپزشک نخواهد داشت. پارگی براساس علت بروز که اهمیت بیشتری هم دارد شامل تروماتیک (در اثر ضربه) یا غیرتروماتیک (دژنراتیو یا بدون سابقه برخورد) است.

• پارگی تروماتیک معمولا بطور ناگهانی، در حین ورزش یا به دنبال تصادف ایجاد میشود. برخورد مستقیم یا حرکات چرخشی تنه روی زانوی خم شده جزو علل شایع هستند.

 

• پارگی دژنراتیو یعنی "تخریب تدریجی" که معمولا در اثر افزایش سن ایجاد می شود و با ژنتیک، میزان فعالیت و وزن بیمار در ارتباط است و معمولا بیمار سابقه ای از ضربه عنوان نمی کند. در بسیاری از موارد بدون علامت است.

نکته مهم: مطالعات نشان داده اند پارگی دژنراتیو منیسک باید به عنوان یک ویژگی آرتروز زانو در نظر گرفته شود نه یک مشکل جداگانه. جالب این که وجود این نوع پارگی می تواند یکی از اولین علامتهای آرتروز زانو (استئوآرتریت) در MRI  باشد.

علائم پارگی حاد یا تروماتیک منیسک

• در پارگی های خفیف درد مختصری در هنگام پارگی ایجاد میشود و فرد میتواند بعد از پارگی با درد مختصری به فعالیت خود ادامه دهد. البته درد با بلند شدن از زمین یا دو زانو نشستن بیشتر میشود. معمولا با تورم همراه است. درد و تورم بعد ار ۳-۲ هفته از بین میرود ولی بعدها ممکن است همراه با خم و راست شدن یا چرخش زانو درد عود کند.
• در پارگی متوسط علایم کم و بیش شبیه نوع خفیف است فقط با تورم و شدت درد بیشتر.
• در پارگی های شدید درد و تورم زانو بلافاصله بعد از ضربه ایجاد میشود و تورم در ۳-۲ روز بعد از ضربه بیشتر میشود. ممکن است با احساس ناپایداری یا قفل شدن زانو همراه باشد و فرد نتواند زانوی خود را کاملا صاف کند.

در پارگی منیسک داخلی درد در سطح داخلی زانو و در پارگی منیسک خارجی درد در سطح خارجی زانو احساس میشود. اگر پارگی منیسک در حاشیه خارجی آن ایجاد شود میتواند موجب خونریزی داخل مفصل زانو (همارتروز) شود.  

علائم پارگی مزمن منیسک

ممکن است ماهها یا سالها بعد از آسیب با درد و تورم بروز بکند. شاید با قفل شدگی نیز همراه باشد. درد با فشار بر روی محل آسیب بیشتر میشود قفل شدن زانو یا Locking که بصورت گاهگاهی ایجاد شده و مانع از باز شدن زانو میشود. گاهی اوقات خود بیمار یاد میگیرد که زانویش را با انجام حرکاتی از حالت قفل شده خارج کند. کمتر با خالی شدن زانو Giving way یا احساس ناپایداری زانو بروز می کند که البته در این موارد آسیب لیگامانی نیز دارند. آتروفی یا لاغر شدن و تحلیل عضلات چهارسر ران و احساس صدا در زانو بصورت کلیک یا تقه در حین خم و راست شدن نیز محتمل است.  

تشخیص

طبق معمول شرح حال دقیق و معاینه کامل توسط پزشک متخصص مهمترین راه برای تشخیص است. در اصل تشخیص پارگی منیسک مدنظر نیست تشخیص علت بروز درد و تورم در زانو است که یکی از علل آن می تواند پارگی منیسک باشد.   تصویر برداری زانو تصویربرداری برای تائید تشخیص بکار میرود. رادیوگرافی ساده معمولا برای کشف دیگر بیماری های زانو که ممکن است علائمی مثل پارگی منیسک داشته باشند ام آر آی MRI میتواند پارگی منیسک ها را تایید کند و بسیار مهم و تقریبا همیشه لازم است ولی لزوما علت درد را مشخص نمی کند (عمدتا در موارد غیرتروماتیک). توجه: تقریبا همیشه در بیماران مبتلا به آرتروز زانو، پارگی منیسک وجود دارد.

درمان

نوع درمان پارگی منیسک بسته به نوع پارگی، شدت علایم، شکل و اندازه آن، محل آن و مدت زمان بروز، درگیری های دیگر همزمان زانو، سن، میزان تحرک و فعالیت فرد متفاوت است.

• نهایتا پزشک متخصص براساس معاینه، شرح حال و MRI تصمیم گیری خواهد کرد.

  در موارد آسیب حاد (اخیر)، استراحت، کاهش فشار بر زانو (راه رفتن با عصا)، قرار دادن پاها بالاتر از سطح قلب،تجویر دارو و استفاده از ماساژ یخ توصیه می شود. توجه: در "آسیب های حاد به دنبال تروما" در صورتی که پارگی خفیف در ناحیه خارجی منیسک (شکل زیر-قرمز رنگ) اتفاق بیافتد احتمال ترمیم خودبخودی دارد چون خونرسانی مناسبی دارد (red zone). مواردی که نیاز به جراحی وجود دارند: ترمیم جراحی منیسک معمولا در پارگی ساده و کوچک در منطقه با خونرسانی مناسب یا red zone (1/3 خارجی) کمتر از 3ماه در فرد جوان و فعال زیر 40 سال با وزن متعادل (BMI<30) بدون بیماری همراه توصیه می گردد. البته ترمیم یا خوش خوردگی منیسک بوجود نمی آید ولی می توان دو ناحیه جداشده را بهم نزدیک کرد. برداشت قسمت پاره شده منیسک یا منیسککتومی به روش جراحی در موارد علایم مقاوم به درمان های غیرجراحی، درد بسیار شدید که بر فعالیت های روزمره زندگی تأثیر می گذارد، علائم مکانیکی مثل قفل کردن یا خالی کردن زانو، پارگی ناحیه بدون خونرسانی و تغییرات دژنراتیو همراه مثل آرتروز توصیه می شود. بطور خلاصه بیماری که به دنبال پارگی منیسک دچار ناتوانی و درد شدیدی شده که به هیچ درمانی پاسخ نمی دهد. در موارد آسیب دژنراتیو و تدریجی، باید توجه داشت که این نوع پارگی بدون علامت است و در صورت بروز درد در زانو و مشاهده پارگی در MRI، علاوه بر منیسک باید به علل دیگر از جمله آرتروز، بورسیت و کندرومالاسی و غیره نیز فکر کرد و بی مورد بیماران را به سمت جراحی سوق نداد. درمان در این موارد اغلب غیرجراحی و تقریبا مشابه با درمان آرتروز زانو است و می تواند شامل تمرینات توانبخشی و تقویت عضلات پایدارکننده زانو، تزریق داخل مفصلی یا داحل بورس، دارو درمانی به شکل خوراکی و پماد، زانوبند و غیره باشد.   مطالب مرتبط (کلیک کنید): علل درد زانو آرتروز زانو ورزش درمانی درد زانو