سندرم پای بی قرار (Restless leg syndrome)
سندرم پاهای بیقرار (RLS) باعث ایجاد احساس ناخوشایند و نیاز به حرکت دادن مداوم در پاها میشود. علائم معمولاً در عصر رخ می دهد و اغلب در شب، هنگام استراحت مانند نشستن یا خوابیدن در رختخواب شدیدتر است. همچنین ممکن است در صورت عدم تحرک و نشستن طولانی مدت برای شخصی (مثلاً هنگام مسافرت با هواپیما یا تماشای فیلم) رخ دهد. از آنجا که علائم در طول شب تشدید می یابند، خوابیدن یا بازگشت به خواب پس از بیدار شدن از خواب دشوار است. حرکت دادن پاها یا راه رفتن به طور معمول ناراحتی را برطرف می کند اما اغلب با متوقف شدن حرکت دوباره عود می کنند. RLS به عنوان یک اختلال خواب طبقه بندی می شود زیرا علائم به دنبال استراحت و تلاش برای خوابیدن تشدید می گردد و همچنین از آنجا که افراد برای تسکین علائم مجبور به حرکت دادن پاها هستند به عناون یک اختلال حرکتی نیز در نظر گرفته می شود. ولی بنظر می رسد به عنوان یک اختلال حسی با منشا مغزی توصیف بهتری برای آن باشد.
RLS یکی از اختلالاتی است که می تواند باعث خستگی و خواب آلودگی در طول روز شود و در نتیجه منجر به اختلال در خلق (افسردگی و اضطراب)، تمرکز و حافظه، عملکرد شغلی، تحصیلی و روابط شخصی گردد. RLS متوسط تا شدید درمان نشده ممکن است به کاهش حدود 20 درصدی بهره وری در کار بیانجامد.
این سندرم در زنان بیشتر از مردان و در افراد میانسال و مسن بیشتر از جوانها دیده می شود و اغلب با افزایش سن تشدید می یابد.
اغلب این بیماران در حین خواب نیز دچار حرکات پرشی می شوند.
افراد مبتلا به RLS احساس عدم مقاومت در برابر حرکت را دارند که بسیار ناخوشایند است. توصیف این احساس در پاها اغلب دشوار است اما ممکن است به عنوان درد ضربانی، کشش، خارش، احساس خزیدن بیان شود. این علایم کمتر روی بازوها و به ندرت در قفسه سینه یا سر احساس می شود. اگرچه این احساسات می توانند فقط در یک طرف بدن باشند، اما بیشتر اوقات دوطرفه هستند.
یک ویژگی کلاسیک RLS این است که علائم در شب بدتر می شود و با یک دوره مشخص بی علامتی در صبح زود همراه است که این ویژگی باعث تجدید خواب در آن زمان می گردد. برخی از افراد مبتلا به RLS در به خواب رفتن و تداوم خواب مشکل دارند. کم خوابی عملا تاثیر افزاینده ای در علایم سندرم دارد.
علائم RLS ممکن است از روزی به روز دیگر و یا فرد به فرد از نظر شدت و دفعات متفاوت باشد. در موارد نسبتاً شدید، علائم فقط یک یا دو بار در هفته رخ می دهند اما اغلب منجر به تاخیر قابل توجهی در به خواب رفتن و اختلال نسبی در عملکرد روزانه می شوند. در موارد شدید، علائم بیش از دو بار در هفته رخ می دهد و منجر به اختلال قابل توجه در خواب و عملکرد روزانه می شود.
افراد مبتلا به RLS گاهی اوقات در مراحل اولیه بیماری، ممکن است دوره های بهبودی خودبخودی چند هفته ای یا چند ماهه را تجربه کنند. با این حال به طور کلی، علائم با گذشت زمان شدیدتر می شوند.
افرادی که RLS همراه با یک بیماری زمینه ای دارند معمولا علایم شدیدتر و با سرعت پیشرفت بیشتر دارند.
عوامل موثر در بروز RLS
در اغلب بیماران بیماری زمینه ای وجود ندارد ولی عامل ژنتیک مثل بیماریهای دیگر بخصوص در سنین کمتر از 40 سال موثر است. مدارکی دال بر درگیری مغز در نواحی بازال گانگلیا و کاهش ترشح دوپامین نیز وجود دارد مشابه بیماران پارکینسون یا پارکینسونیسم.
نارسایی کلیه، کمبود آهن، عوارض برخی داروها (آنتی هیستامین ها، پروکلرپرازین، فنوتیازین، فلوکستین، سرترالین و غیره)، مصرف الکل، نیکوتین و کافئین، نوروپاتی، بارداری و تا 4 هفته بعد از آن، بیماریهای عروقی و دیابت کنترل نشده
نکته مهم: اصلاح و درمان بیماری زمینه ای می تواند در کاهش شدت علایم موثر باشد.
تشخیص:
اساس تشخیص، شرح حال و معاینه بالینی است و بر اساس این 5 شرط است:
- یک نیاز شدید و اغلب طاقت فرسا برای حرکت دادن پاها که اغلب با احساس غیرطبیعی، ناخوشایند یا ناراحت کننده همراه است.
- اصرار به حرکت دادن پاها در هنگام استراحت یا کم تحرکی.
- کاهش نیاز به حرکت دادن پاها در فعالیت و حرکت
- تمایل به حرکت دادن پاها در عصر یا شب
- چهار ویژگی فوق به دلایل دیگر پرشکی مرتبط نباشد
حتما پزشک باید به علل احتمالی RLS مثل داروهای مصرفی و غیره توجه بکند. بسیاری از بیماران به علت داشتن تنگی کانال مختصر تحت درمان کمر قرار می گیرند غافل از اینکه مشکل بیماری چیز دیگری بوده است.
نکته مهم: RLS در کودکان تشخیص به مراتب سختری دارد و ممکن است با درد ناشی از رشد اشتباه گرفته شود.
درمان:
درمان علت زمینه ای مثل تجویز آهن یا جوراب واریس، اصلاح قند خون و غیره
تغییر روش زندگی (life style) مثل کاهش و حدف مصرف الکل و تنباکو، نظم دادن به خواب، برنامه ورزشی منظم، ماساژ، حمام آب گرم، طب سوزنی و استفاده از دستگاه ارتعاش (ویبراتور)
تجویز داروهای دوپامینرژیک مثل پرامی پکسول، روپینیرل، گاباپنتین یا پره گابالین و ترکیب لوودوپا و کربی دوپا در موارد شدید و متوسط مفید و کاربردی هستند. باید توجه داشت قطع این داروها ممکن است باعث برگشت علایم بشود.
این بیماری در اصل قابل کنترل است نه قابل درمان. بیمارانی که به هر طریق درمانی بتوانند علایمشان را کنترل کنند باید خیلی خوشحال باشند.
تشخیص به موقع و شروع درمان صحیح می تواند دوره های بی علامتی را طولانی بکند.
مطالب مرتبط: (کلیک کنید) پارستزی پا و ساق (Foot and Leg Paresthesia) بیماری وریدهای واریسی بیماریهای ساق بیماریهای پا