توانبخشی اختلال حرکتی دست در سکته مغزی (Hand Rehabilitation in Stroke)
سکته مغزی یکی از عوامل مهم ناتوانی در جوامع به حساب می آید. نواقص حرکتی که به طور شایع بعد از سکته مغزی اتفاق می افتند معمولا منجر به بروز ناتوانی در بیمار می شوند. در حال حاضر ضایعات مغزی به دنبال سکته مغزی یکی از مهم ترین علل ناتوانی می باشند.
سکته مغزی بر اساس زمان بندی به ۳ دوره حاد ،تحت حاد و مزمن تقسیم می شود که به ترتیب شامل موارد زیر هستند:
۱- فاز حاد از چند دقیقه تا چند روز از شروع سکته
۲- فاز تحت حاد از چند روز تا ۳ ماه از شروع سکته
۳- فاز مزمن بیشتر از ۳ ماه از شروع سکته
تقریبا ۷۰% بیمارانی که در اثر سکته مغزی زنده میمانند دچار همی پارزی (ضعف نیمه بدن) با ارجحیت در اندام فوقانی در فاز حاد می شوند.
تقریبا ۷۰% بیماران با پارزی (ضعف) خفیف تا متوسط درجاتی از بهبود عملکرد دست در طی ۶ ماه اول بیماری را به دست می اورند.
بیش از نیمی از بیماران سکته مغزی دچار پارزی شدید در اندام فوقانی می گردند به طوری که با دشواری در صاف کردن انگشتان همراه است.
۳۰-۶۶% بیماران سکته مغزی با درگیری شدید اندام فوقانی در مجموع هیچ بهبود عملکردی پیدا نخواهند کردو ۲۵% بهبودی نسبی پیدا خواهند کرد و حدود ۲۵-۵% حتی بهبودی کامل در عملکرد اندام فوقانی خواهند داشت.
بیشترین میزان بهبود در طی ۳ ماه اول بعد از سکته مغزی رخ می دهد.
اگرچه شواهدی مبنی بر عدم بهبودی در این بازه زمانی وجود دارد، ولی گزارشاتی مبنی بر بهبودی اندام فوقانی حتی در چندین سال بعد از سکته مغزی نیز وجود دارد که بستگی به نوع درگیری و برنامه توانبخشی و مرکز مربوطه آن دارد. احتمالا این بهبودی حاصل ترکیبی از پروسه های خودبخودی و وابسته به یادگیری شامل جایگزینی ، تبدیل و جبران است. پیشرفت در بهبود عملکرد بعد از ۳ ماه به صورت گسترده ای وابسته به استراتژی مبتنی بر تطابق یادگیری است. شواهد نشان دهنده ترمیم عصبی از طریق سازماندهی مغز (نوروپلاستیسیتی)، عامل اصلی بهبودی واقعی یا به نحوی جبران در فاز تحت حاد و مزمن است.
بهبودی به دنبال سکته مغزی به طور کلی به دو دسته بهبودی نورولوژیک و عملکردی تقسیم میشود. بهبودی عملکردی تحت تاثیر عوامل محیطی خارجی ،استمرار برنامه های توانبخشی و انگیزه بیمار قرار می گیرد در حالیکه بهبودی نورولوژیک با توجه به علت سکته و مکان ضایعه سکته مغزی تعیین میشود.
درمان و برنامه توانبخشی در سکته مغزی
مداخله های توانبخشی به عنوان عامل مراقبتی اصلی بعد از سکته مغزی به حساب می ایند. توانبخشی سکته مغزی با هدف بازگرداندن عملکرد از دست رفته و بوجود آمدن استقلال بیمار به کار برده می شود.
برنامه توانبخشی جهت اختلال حرکتی اندام فوقانی به دنبال سکته مغزی باید شامل توانبخشی حرکتی کلی، تحریک الکتریکی مغزی و تغییرات حسی باشد. در مطالعه ای که اخیرا با تمرکز بر بهبود عملکرد و حرکت در بیماران سکته مغزی انجام شده است، مزیت برنامه های توانبخشی بر اختلالات حرکتی و ناتوانی در مقایسه با عدم درمان گزارش شده است. در مطالعات انجام شده برنامه توانبخشی فشرده (intensive rehab) در بیماران با ناتوانی شدید حرکتی در اندام فوقانی به دنبال سکته مغزی باعث بهبود حرکتی شده است.
توجه: به غلط بسیاری از بیماران سکته مغزی تحت درمان های فیزیوتراپی قرار می گیرند که در بیماران متوسط و شدید کارآمد نیست و فقط ممکن است زمان طلایی برای اعمال تغییرات مغزی از دست برود.
توصیه: کلیه بیماران سکته مغزی که بعد از سکته دچار ناتوانی شده اند بلافاصله حتی در زمان بستری باید تحت توانبخشی مغزی علمی و کارآمد قرار بگیرند و تیم توانبخشی شامل متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مجرب جهت ویزیت و برنامه ریزی برنامه توانبخشی و کاردرمان جهت انجام درمان و دستورات و برنامه توانبخشی است. اقدامات توانبخشی در حال حاضر متنوع و مناسب هستند و در اغلب موارد درمانهای ترکیبی پاسخ مناسبتری داده اند.
در حال حاضر در بخش توانبخشی بیمارستان شریعتی، خدمات توانبخشی علمی، کارآمد، کامل، متنوع با هزینه های دولتی برای کلیه بیماریها با کادر مجرب در حال انجام است.
کلیه بیماران در درمانگاه طب فیزیکی و توانبخشی توسط دکتر حمیدرضا فاتح، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و هیئت علمی دانشگاه تهران ویزیت می شوند و بعد از ارزیابی های اولیه و فیلم برداری از وضعیت فعلی بیمار، پروتکل توانبخشی استاندارد و مناسب برای ایشان تجویز می گردد تا در ادامه توسط همکاران کاردرمانگر در بخش توانبخشی خدمت رسانی انجام شود.
بیمارانی که به علت اسپاستیسیتی دچار سفتی و خشکی انگشتان شده اند با بررسی دقیق تحت تزریق بوتاکس یا دیسپورت با بالاترین کیفیت و حداقل هزینه قرار می گیرند.
لازم به ذکر است برای دوره ای محدود برای برخی بیماران در قالب یک طرح تحقیقاتی ارزیابی و درمان کامل و استاندارد و رایگان نیز انجام می گردد. در صورت تمایل می توانید جهت ویزیت با شماره تلفن ۰۲۱۸۴۹۰۲۱۱۰ تماس حاصل فرمایید.
مطالب مرتبط: (کلیک کنید)