نکروز آواسکولر سر فمور (Femoral Head Avascular Necrosis)
نکروز آواسکولر یا AVN که به آن "نکروز استخوان" نیز می گویند، در نتیجه کاهش خونرسانی (ایسکمی) به استخوان و مرگ سلولهای استخوانی و بافت احاطه کننده آن بروز می کند. این بیماری در ادامه ممکن است باعث شکستگی های متعدد و کوچک، همچنین کلاپس و تخریب آن بشود.
یکی از محلهای شایع بروز AVN، سر فمور (استخوان ران) است که می تواند به دلایل مختلف مثل ضربه محکم یا تروما، مصرف استروئید (کورتون) با دوز بالا، مصرف دراز مدت و زیاد الکل، بیماریهای سیستمیک مثل دیابت، لوپوس (SLE)، آنمی سلول داسی شکل (SCA) و اخیرا مصرف داروهای غیرمجاز در بدنسازی بوجود بیاید.
علایم
بستگی به میزان آسیب سطح مفصلی هیپ دارد. در کل علایم شبیه آرتروز هیپ هستند مثل درد کشاله ران که با ایستادن و راه رفتن تشدید می گردد. اغلب محدودیت حرکت و درد در چرخش به داخل (internal rotation)، خم کردن ران (flexion) و دور یا باز کردن ران (abduction).
تشخیص
بر اساس شرح حال و معاینه فیزیکی شک اولیه انجام می گردد ولی تایید با اقدامات پاراکلینیکی مثل گرافی ساده ممکن است. در عکس رادیولوژی، تصلب و سفید شدگی سر فمور (اسکلروز) یا تخریب و کلابه شدن آن مشهود خواهد بود. البته قابل ذکر است که در موارد خفیف ممکن است عکس ساده نرمال باشد، در این شرایط MRI و CT می توانند کمک کننده باشند.
درجه بندی نکروز آواسکولر سر فمور در x-ray:
0) پیش بالینی (Preclinical): بیمار بدون علایم با عکس نرمال ولی سمت مقابل درگیر است.
I) پیش تصویربرداری (Preradiologic): بیمار علامتدار است ولی عکس نرمال است.
II) جبرانی (Reparative): بروز کیست، کاهش همراه با افزایش تراکم استخوان و خط شکستگی
III) کلاپس (Collapse): صاف و تخریب شدن سر فمور
IV) استئوآرتریت (Degenerative joint disease): کلاپس شدید و آرتروز مفصل.
توجه: در stage I & II، در MRI شاید double-line sign دیده شود.
درمان و توانبخشی
در موارد خفیف، درمانهای حمایتی مثل دارودرمانی، درمان های طب فیزیکی و عدم وزن گذاری یا وزن گذاری نسبی روی پای مشکل دار توصیه می گردد.
جراحی
در موارد شدید یعنی stage IV و بعضی از موارد stage III، تعویض مفصل هیپ (همی و توتال آرتروپلاستی) توصیه می گردد. نوع عمل بستگی به میزان تخریب (رانی یا رانی-لگنی)، فعالیت و سن بیمار دارد.
توانبخشی بعد از عمل (postop rehab) بسیار مهم است و بسته به نوع عمل، پروتکل آن متفاوت خواهد بود.
توجه: این بیماری بعضا به موقع تشخیص داده نمی شود و بیمار ممکن است سالها تحت درمان های مختلف برای مشکلات دیگر مثل درد کمر، ران و زانو به علل درگیری دیسک، آرتروز و گرفتگی عضلانی قرار بگیرند.
توجه: AVN های شایع دیگر در استخوانهای لونیت و اسکافوئید مچ دست و سر استخوان متاتارسال پا بروز می کنند که به ترتیب کین باخ (Kienbock)، پرایسر (Preiser) و فرایبرگ (Freiberg) نامیده می شوند.
مطالب مرتبط:
بیماریهای لگن و ران (کلیک کنید)