وریدهای واریسی (Varicose Veins)
همانطور که در مبحث درد و پارستزی پاها مطرح شد یکی از دلایل درد و احساس ناخوشایند در پاها وریدهای واریسی هستند. در نتیجه تصمیم گرفتم به علت مراجعات متعدد بیماران واریسی در کلینیک که ممکن است در کنار آن مشکلات کمر، زانو و غیره هم داشته باشند، در مورد این بیماری، علل، علایم، روش پیشگیری و درمان غیرجراحی و توانبخشی، همچنین درمانهای مداخله ای و جراحی ان توضیح دهم.
رگهای خونی (عروق) شامل سرخرگ (شریان)، سیاهرگ (ورید) و مویرگها هستند. وظیفه سیاهرگ بازگرداندن خون فاقد اکسیژن از بافتها به سمت ریه و قلب می باشد.
زمانی که وریدهای محیطی و سطحی، بزرگ و گشاد، مارپیچی با دیواره ضخیم شوند به آنها وریدهای واریسی می گویند. این اتفاق معمولا در ساق پا و سپس ران ها بوجود می آیند.
عروق وریدی موجود در اندامهای تحتانی دارای دریچه های یک طرفه رو به بالا هستند (دریچه های لانه کبوتری) تا به پمپ شدن خون به قلب و عدم برگشت خون به قسمتهای پایینتر کمک کنند. در بیماری ورید واریسی این دریچه ها به مرور تخریب می شوند و در نتیجه خون در داخل سیاهرگها تجمع می یابد.
بیمار سالم
دلایل به وجود آورنده:
هر عاملی که باعث اختلال کارکرد دریچه های لانه کبوتری شود در به وجود آوردن عروق واریسی موثر است.
سابقه ژنتیکی و فامیلی، افزایش سن، مشاغل مختلف که با ایستادن یا نشستن به مدت طولانی همراهند، بارداری (به علت کم تحرکی، تغییرات هورمونی و فشار رحم بر روی وریدهای داخل لگنی)، چاقی، سابقه جراحی یا ضربه به ساق پا و هر عاملی از جمله یبوست مزمن، احتباس ادرار و سرفه مزمن که باعث افزایش فشار داخل شکمی شود.
علایم
اولین و شاید مهمترین علامت برای بسیاری از بیماران ظاهر و جنبه نامناسب زیبایی این عروق که اغلب به شکل عروق عنکبوتی (spider veins) می باشد. درد، احساس سنگینی و خستگی، بعضا سوزش، خارش، گرفتگی و کرامپ شبانه، تورم مچ پاها، گزگز و بی حسی از علایم دیگر آن هستند.
ایستادن یا نشستن به مدت طولانی معمولا علایم را بدتر می کند.
توجه: ممکن است عروق سطحی و مشخص کم ولی علایم شدید و یا بالعکس عروق سطحی درگیر فراوان ولی بیمار بدون علامت باشد.
عروق واریسی بعضا دچار لخته و گرفتگی می شوند (ترومبوفلبیت سطحی) ولی چون سطحی هستند معمولا بی خطرند ولی با درد، تورم و سفتی در قسمتی از ساق همراهند.
نکته: این لخته ها در عروق سطحی نباید با ترومبوز عروق عمقی (DVT) که خطرناک هستند و احتمال امبولی در انها بالاست عوضی گرفته شوند.
سیاهرگ های واریسی به خودی خود باعث تورم ساق و پا نمی شوند، در نتیجه در صورت تورم، درد بسیار شدید، تغییرات رنگ پوست و بعضا زخم مراجعه به پزشک لازم است.
تشخیص
راه اصلی تشخیص شرح حال و معاینه بالینی است.
استفاده از فشارسنج در ساق پا، سونوداپلر، Duplex scanning و MRV کمک کننده هستند.
پیشگیری و درمان
اصل درمان، پیشگیری (prevention) است.
بهترین راه در مراحل اول و موارد غیرپیشرفته، استفاده از جوراب های کشی مخصوص واریس (TED stocking) و بالا قراردادن پاها (elevation) به صورت بالاتر از سطح قلب و ترجیحا در حالت تکیه به دیوار به مدت ۳۰ دقیقه چند بار در روز می باشد.
طول جوراب (زیر یا بالای ران) و میزان شدت کشش آن باید توسط پزشک و سایز آن معمولا توسط تکنسین بعد از اندازه گیری دور مچ، ساق و ران تعیین می گردند. جوراب باید اول صبح و بعد از بالا گرفتن پاها پوشیده شود و در زمان خوابیدن در آورده شوند.
پیاده روی به علت پمپ خون از ساق پا به سمت بالا، یکی از عوامل پیشگیری و درمانی مهم می باشد.
توانبخشی و ورزش درمانی از دیگر درمانهای مهم هستند.
احتیاطات
توجه: باید بدانیم که ژن افراد را در رابطه با وریدهای واریسی نمی توان تغییر داد ولی با رعایت برخی اصول می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
کاهش وزن در افراد چاق یکی از مهم ترین راه های پیشگیری و درمان عروق واریسی می باشد.
اجتناب از مصرف الکل بسیار مهم است.
پرهیز از عوامل افزاینده فشار داخل شکمی ذکر شده در بالا در کنار پوشیدن لباس های تنگ در ناحیه کمری باید در نظر گرفته شوند.
اجتناب از گذاشتن پاها روی هم (حالت ضربدری) در حالت نشسته بر روی صندلی (cross-legged position).
پرهیز از ایستادن یا نشستن طولانی مدت (بیش از یکساعت) پشت میز، زمان رانندگی یا پرواز با هواپیما.
دیگر درمان ها
توجه: هیچ دارویی برای ورید واریسی وجود ندارد.
اسکلروتراپی، لیزرتراپی و جراحی درمانهایی هستند که توسط متخصصین غیرجراح یا جراح قلب و عروق انجام می شوند.
عوارض عروق واریسی
بدترین عارضه زخم است. دیگر عوارض شامل بدشکلی، درد، تورم و سنگینی، تغییر رنگ، خشکی و نازکی پوست، خونریزی و عفونت می باشند.
نکته مهم: سیاهرگ های واریسی شانس DVT و آمبولی ریوی را بالا نمی برند.
نکته مهم: بیماری که دچار واریس می باشد ممکن است همزمان درگیری کانال کمری حتی بدون درد شدید کمر، نوروپاتی پاها، دردهای میوفاسیال و دیگر مشکلات اندام تحتانی مثل بورسیت ها و غیره باشد. در نتیجه پزشک باتجربه باید همزمان به همه موارد فکر کند و کلیه موارد را با هم درمان کند تا بیمار از مشکلات بسیار پاها رنج نکشد.
بیماریهای مرتبط: (کلیک کنید)