نوروپاتی دیابتی (Diabetic Neuropathy)
نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی) به معنی اختلال در کارکرد اعصاب محیطی بدن است. انتقال دوطرفه پیام های عصبی بین مغز یا نخاع و اندامهای مختلف بدن از راه اعصاب محیطی صورت میگیرد. اعصاب، ساختمانهای بلند و باریکی هستند که حاوی صدها تا هزاران رشته نازک بوده، همه قسمتهای بدن را به مغز مرتبط میسازند. این اعصاب پیامهای حسی را از اندامها به طرف مغز میبرند و پیامهای حرکتی را از مغز به اندامهای گوناگون میرسانند. در نوروپاتی کارکرد این اعصاب دچار اشکال میشود.
آسیب عصبی ناشی از دیابت، می تواند سبب بروز مشکلاتی در دستگاه گوارش، قلب و کارکرد جنسی شود و موجب سوء هاضمه، اسهال یا یبوست، عفونت مثانه، کاهش قدرت جنسی و تعرق بیش از حد گردد. در بعضی افراد ممکن است ضعف و تحلیل عضلات نیز مشاهده شود.
افراد مبتلا به دیابت ممکن است در هر زمانی به نوروپاتی دچار شوند اما علامتهای آشکار نوروپاتی معمولاً در طول ۱۰ سال پس از تشخیص دیابت، پدید می آیند.
• حدود ۶۰ درصد مبتلایان به دیابت به نوروپاتی مبتلا هستند اما علامتی ندارند.
• تقریباً در ۳۰ تا ۴۰ درصد بیماران دیابتی علامتهای نوروپاتی پدیدار میشوند.
- نوروپاتی دیابتی به طور معمول در افراد سیگاری، بالای ۴۰ سال و کسانی که در کنترل قندخون دچار مشکل بوده اند، رخ میدهد.
علل
عوامل مختلفی در ایجاد نوروپاتی دیابتی مؤثرند که می توان از قندخون و قشارخون بالا در افراد دیابتی نام برد. فشار خون بالا با اختلال در خونرسانی اعصاب، باعث تخریب آنها می گردد. همچنین قندخون بالا روی بعضی فعالیتهای شیمیایی اعصاب اثر میگذارد و آنها را درگیر می کند.
علایم
علامتهای نوروپاتی دیابتی گوناگون است. بیحسی و کرختی در پاها اغلب نخستین علامت میباشد. گاهی افراد هیچگونه علامتی ندارند در حالی که بعضی دیگر به علت علامتهای نوروپاتی به شدت ناتوان می شوند. نوروپاتی ممکن است در عده ای موجب پیدایش درد و در گروهی دیگر سبب بی دردی (حس نکردن درد) گردد.
علامتهای نوروپاتی در ابتدا اغلب خفیف هستند و تا مدتها فرد متوجه این عارضه نمیشود.
انواع نوروپاتی دیابتی:
۱) پلی نوروپاتی منتشر حسی- حرکتی، "نوروپاتی جوراب و دستکش" یا "Stocking & Glove Neuropathy"
این نوع نوروپاتی شایعترین نوع بیماری است که سبب تخریب اعصاب محیطی ابتدا از پا و سپس دست ها و ساق پا می گردد. علایم آن شامل سرد یا گرم شدن انتهای اندام ها، احساس بی حسی، کرختی، گزگز و مورمور، احساس سوزش، خارش و بعضا درد، گرفتگی عضلات، حساسیت در لمس و عدم تعادل و اختلال در راه رفتن می باشند. در ادامه به دلیل تخریب اعصاب و عدم احساس درد یا سوختگی، دچار زخم در پاها نیز می شوند.
۲) نوروپاتی کانونی (Focal neuropathy)
این نوع نوروپاتی معمولاً بصورت ناگهانی بروز می کند و روی اعصاب خاصی اثر میگذارد که علامت های زیر را ممکن است پدید آورد: درد ران ها، درد شدید در ناحیه لگن، درد قفسه سینه، معده یا پهلوها، ناتوانی در دیدن اشیاء، دوبینی، بیحسی یک طرفه صورت و مشکلات شنوایی
۳) نوروپاتی اعصاب خودکار یا اتونوم (Autonomic neuropathy)
این نوع بیماری، اعصابی را که قلب و اندامهای درونی را عصبدهی میکنند دچار اختلال میکند و علامتهای آن عبارتند از: اشکال در کارکرد مثانه (عدم تخلیه کامل مثانه و تکرر ادرار و...)، کاهش توان جنسی، تخلیه کند معده، مشکلات گوارشی مانند احساس پری معده، از دست دادن اشتها و...، اختلال در بلع غذا، اسهال یا یبوست، کاهش وزن، افت شدید فشار خون زمانی که فرد از حالت نشسته به وضعیت ایستاده بر میگردد (کاهش فشار خون وضعیتی) و تعریق.
تشخیص
بر اساس شرح حال و معاینات بالینی است که توسط پزشک انجام می گیرد. البته روشهای تشخیصی دیگری مانند "نوار عصب و عضله" نیز بسیار کمک کننده هستند.
درمان
به نوع شایع نوروپاتی دیابتی (جوراب و دستکش)، "dying back neuropathy" نیز گفته می شود که تقریبا غیرقابل برگشت است، در نتیجه هدف از درمان، رهایی از مشکلات ایجاد شده (عوارض ثانویه) و همچنین پیشگیری از تخریب بیشتر اعصاب است.
نخستین گام کنترل قندخون است زیرا کنترل خوب قندخون از پیدایش مشکلات جدید و بدتر شدن عوارض قلبی پیشگیری میکند. برای کاهش یا دفع مشکلات مختلفی که افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی دارند، روشهای گوناگونی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره میشود.
درمان درد نوروپاتیک
درمان درد ناشی از نوروپاتی، پشتکار و مداومت می خواهد. مهمترین مسأله پیگیری منظم درمان است حتی در مواقعی که درد اصلاح شده باشد چون پیشگیری از درد، بسیار آسانتر از درمان ان است.
قدم اول: تشخیص و افتراق درد نوروپاتیک از غیرنوروپاتیک است (استفاده از پرسشنامه ها مثل DN4) سپس:
بهبود در نحوه کنترل دیابت: در مواردی که قرصها نمیتوانند قندخون را به خوبی کنترل کنند، ممکن است تزریق انسولین یکی از راههای درمان باشد.
دارو درمانی، تحریک الکتریکی عصب، طب سوزنی تخصصی، یونتوفورز و ...
- "حمام کنتراست" (contrast bath)، نوعی آب درمانی بحساب می آید که در درمان علایم نوروپاتی موثر است و برای انجام آن به یک "ظرف با آب سرد"(دمای ۸٫۵ تا ۱۲٫۵ درجه) و "ظرف دیگر با آب گرم" (۴۲ تا ۴۵ درجه) نیاز است (به دما باید توجه شود). در ابتدا پا یا دست را بمدت "۱۰ دقیقه" در آب گرم قرار میدهیم سپس بشکل دوره ای بلافاصله و بمدت "۱ دقیقه" در آب سرد و بعد بمدت "۴ دقیقه" در آب گرم قرار می دهیم. پایان با سرد و کل دوره درمان ۳۰ دقیقه خواهد بود.
- این درمان در بسیاری از بیماریها که با علایم گزگز، مورمور و ضعف پاها هستند کاربرد دارند.
اگر شما استفاده از یک درمان مکمل را انتخاب می کنید، به خاطر داشته باشید که باید در کنار سایر درمانها بکار برده شود نه به عنوان درمان جایگزینی برای درمانهایی که پزشک به شما توصیه کرده است.