کنترل علایم در MS (قسمت چهارم)
اختلالات خواب (Sleep Disorders)
تقریبا ۴۰ تا ۵۰% بیمار مبتلا به MS از اختلال خواب رنج می برند. این اختلال با خستگی که قبلا بحث شد نیز رابطه تنگاتنگی دارد. پزشکان معمولا بیماران MS را به خواب به موقع در زمان های ثابت و مشخص، اجتناب از خوردن، نوشیدن، تماشای تلویزیون یا حتی مطالعه در بستر تشویق می کنند
علایمی از MS که ممکن است در خواب تداخل ایجاد کنند شامل اسپاستیسیتی، شب ادراری، درد و پارستزی (خواب رفتگی، گزگز و مورمور)، عوارض دارویی مثل میالژی (درد عضلات) و تب خفیف، اختلالات خلق مثل افسردگی و اضطراب می باشند و پزشک متخصص حتما باید به کلیه این علایم توجه کند و درمان و توصیه های لازم را ارائه دهد.
اختلالات خواب همراه با مشکلات تنفسی مثل قطع موقت تنفس (آپنه) نیز در MS شایع هستند و درمانشان علاوه بر دارو درمانی، شامل کاهش وزن، ترک سیگار، حمایت های تنفسی مثل CPAP و در نهایت جراحی هستند.
از عوارض شایع دیگر همراه با اختلال خواب، سندرم پای بیقرار (restless leg syndrome) و اختلال حرکتی دوره ای اندام (periodic limb movement disorder) می باشند که به ترتیب RLS احساس بی قراری و علاقه به حرکت وقتی که پا در حالت سکون است ولی PLMD حرکات غیرارادی پاها در زمان خواب می باشد. درمان هر دو مورد دارویی است.
RLS در افراد با سن بالاتر، ناتوان تر، ضایعات گردنی در MRI و نوع PPMS (پیشرونده اولیه) شایع تر است.
بیماران دچار RLS حتما باید از نظر کمبود آهن بررسی شوند.
نارکولپسی (Narcolepsy) یک نوع اختلال خواب مزمن است که با فلج ناگهانی و موقت اندامها (پارالیز و کاتاپلکسی)، توهم در زمان به خواب رفتن (هیپناگوجیک) و اختلال خواب شبانه بروز می کند.
اسپاستیسیتی (Spasticity)
نوعی سفتی عضلات است که با حرکت سریع (velocity-dependent) عضو در معاینه قابل تشخیص می باشد، اغلب منشا نخاعی دارد و با کاهش کارکرد و مهارت اندام همراه است و می تواند باعث اختلال در راه رفتن، گرفتن اجسام و … شود. حدود ۸۵% بیماران MS، اسپاستیسیتی را تجربه می کنند و یک سوم آنها به علت شدت درگیری بالا، می توانند ADL (فعالیت های روزمره زندگی) را تحت تاثیر قرار دهند. اسپاستیسیتی اغلب در اندام تحتانی و هنگام شب بیشتر بروز می کند، در نتیجه به ترتیب در اختلال راه رفتن و خواب نقش مهمی دارد.
دارودرمانی در اسپاستیسیتی خیلی حساس است چون پزشک باید دوز دارویی را جوری تنظیم کند که بین اثرات درمانی و عوارض دارویی مثل خواب آلودگی و ضعف، تعادل برقرار شود. بعضا بیماران دچار spasticity ممکن است احساس خستگی، درد و حس غیرنرمال را بجای سفتی در اندامها ذکر کنند. معاینه بیماران از نظر تون عضلات و کارکرد آنها، باید بصورت استاتیک (مثلا در حالت نشسته یا خوابیده) و دینامیک (مثل راه رفتن) انجام شود تا قضاوت و پروتکل نویسی توانبخشی صحیح باشد.
درمان اسپاستیسیتی بسته به شدت و تعداد عضو درگیر می تواند شامل داروهای خوراکی، تزریق بوتاکس (دیسپورت) یا فنول و الکل در عضله، فیزیوتراپی، کاردرمانی، ورزش درمانی، گچ گیری، استفاده از ارتوز و وسایل کمکی مختلف باشد.
شروع به موقع توانبخشی قبل از بروز اختلال راه رفتن بسیار موثرتر است.
در صورت بروز خشکی یا کنترکچر مفصل ممکن است نیاز به جراحی باشد.
در موارد اسپاستیسیتی شدید و مقاوم به درمان، به خصوص در اندام های تحتانی و افرادی که قادر به راه رفتن نیستند، پمپ نخاعی باکلوفن (ITB) می تواند در کاهش درد و اسپاسم، مشکلات مثانه ای – روده ای، مراقبت راحتتر و بهبود کیفیت خواب و زندگی کمک کننده باشد.
مطالب مرتبط: کلیک کنید