پلاسمای غنی شده از پلاکت یا پی آر پی (Platelet Rich Plasma)
تعریف
یک فرآورده خونی است که غلظت پلاکت های آن ۸ – ۴ برابر خون طبیعی بوده و طی یک فرآیند جداسازی از خون تازه و لخته نشده تهیه می شود.
پلاکت چیست؟
پلاکت یکی از سلول های خونی است و وظیفه اصلی آن شروع فرآیند انعقاد (لخته شدن) خون است. وقتی که بافت های بدن آسیب دیده و عروق پاره می شوند (مثلاً پوست دچار بریدگی می شود) پلاکت ها فعال شده و فاکتورهای شیمیایی درون خود را آزاد می کنند. این ملکول ها موجب تشکیل لخته خون و چسبیدن پلاکت ها به هم گردیده و بدین ترتیب خونریزی متوقف می شود. در سال های اخیر متوجه شده اند که پلاکت ها علاوه بر نقشی که در انعقاد خون دارند حاوی یکسری فاکتورهای رشد و عناصر حیاتی می باشند که در ترمیم و بازسازی بافت های بدن مثل تاندون، رباط (لیگامان)، غضروف و زخم نقش مهمی بازی می کنند. ترمیم بافت فرآیندی پیچیده و شامل مراحل مختلف نظیر تشکیل کلاژن، اِلاستین و ماده بین بافتی، تولید رگ های خونی و تبدیل سلولهای بنیادی به سلولهای بافت آسیب دیده است که همه این مراحل توسط مواد ترشح شده از پلاکت ها هدایت شده و برحسب نوع ضایعه ممکن است از یک ماه تا چند سال به طول بیانجامد.
نحوه عملکرد پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)
بعداز القاء لخته پلاکتی، پلاکت ها فعال و عوامل رشد آن ترشح می شوند و می‌توانند عملکردهای متفاوتی در روند ترمیم ایفا کنند. علاوه بر مواد ترشح شده، شبکه فیبرینی ایجاد شده توسط عوامل انعقادی مترشحه از پلاکت نیز می‌توانند موجب تحریک رشد سلول‌ها و همچنین ایجاد بستری برای لانه‌گزینی سلول‌ها شرکت کننده در ترمیم شوند. شبکه فیبرینی از پلی‌مریزاسیون فیبرینوژن موجود در پلاسما متعاقب فعال شدن توسط ترومبین و یا کلسیم ایجاد می‌شود و می‌تواند با گیرانداختن پلاکتها باعث شود که عوامل رشد به آرامی و به طور ثابت در اختیار سلولهای ترمیم کننده قرار گیرد.
|
عامل رشد |
منبع |
عملکرد |
|
عامل رشد تغییر شکل بتا (TGF-b) |
پلاکتها، ماتریکس خارج سلولی استخوان، ماتریکس غضروفی، سلولهای T فعال شده، سلول کشنده طبیعی، ماکروفاژها، منوسیت‌ها و نوتروفیل‌ها |
پلاکتها تحریک تکثیر سلولهای مزانشیمی تمایز نیافته، تنظیم تکثیر سلولهای اندوتلیال، فیبروبلاستیک و استئوبلاست‌ها، تنظیم سنتز کلاژن و کلاژناز (آنزیم تخریب کننده کلاژن)، تحریک خواص جذب شیمیایی و رگ‌زایی، مهار تکثیر ماکروفاژ و لنفوسیت‌ها |
|
عامل رشد فیبروبلاستی پایه (bFGF) |
پلاکتها، ماکروفاژها، سلولهای مزانشیمی، کندروسیت‌ها و استئوبلاست‌ها |
تحریک رشد و تمایز سلولهای غضروفی و استخوانی، تکثیر دهنده سلولهای مزانشیمی، غضروفی و استخوانی |
|
عامل رشد مشتق از پلاکت (PDGF a, b ) |
پلاکتها، استئوبلاست‌ها، سلولهای اندوتلیال، ماکروفاژها، منوسیت‌ها و سلولهای عضله صاف |
تکثیر دهنده سلولهای مزانشیمی و استخوانی، جذب‌شیمیایی و تکثیر دهنده سلولهای فیبروبلاست، گلیال و عضله صاف، جذب شیمیایی سلولهای ماکروفاژ و نوتروفیل، تنظیم ترشح کلاژناز و سنتز کلاژن |
|
عامل رشد اپیدرمال (EGF) |
پلاکتها، ماکروفاژها و منوسیت‌ها |
تحریک جذب شیمیایی سلولهای عروقی، تنظیم ترشح کلاژن، تحریک تکثیر سلولهای مزانشیمی و اپیتلیالی |
|
عامل رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) |
پلاکتها و سلولهای اندوتلیال |
افزایش نفوذپذیری عروق، تحریک تکثیر سلولهای اندوتلیال |
|
عامل رشد بافت همبند (CTGF) |
پلاکتها |
تقویت رگ‌زایی، ترمیم غضروف، افزایش فیبروز و چسبندگی پلاکتها |
PRP چگونه تهیه می شود؟
ابتدا بیمار کیت های استریل مخصوص PRP را خریداری می کنند. بعداز مراجعه به پزشک برای تهیه PRP، ابتدا ۱۰ تا ۲۰ سی سی خون، بسته به محل مورد استفاده، از بیمار گرفته می شود. سپس خون گرفته شده به صورت استریل در دستگاهی به نام "سانتریفوژ" جهت جداسازی پلاکتها قرار داده می شود. به دنبال سانتریفیوژ، تحت تأثیر سرعت گردش بالا و نیروی گریز از مرکز، گلبول های قرمز و سفید خون، پلاسمای غنی شده از پلاکت و بعد پلاسما رقیق تر بترتیب ته نشین می شوند. در نهایت مایع خونی استریل بدست آمده (PRP) را پزشک بعد از فعال سازی در محل مورد نظر مثل داخل مفصل تزریق می کند.
توجه ۱: بیمار باید ۴ روز قبل و بعد از تزریق، از مصرف داروهایی مثل استروئید (کورتون)، آسپرین (ASA) و خانواده NSAID مثل دیکلوفناک، ایبوپروفن و غیره پرهیز کند، چون باعث کاهش اثرات مفید PRP می شود.
توجه ۲: هزینه تزریق نیز بسته به نوع کیت PRP و کشور سازنده آن و مکان انجام تزریق (درمانگاه و بیمارستان دولتی یا مطب خصوصی) متفاوت خواهد بود.
توجه ۳: کل مراحل تهیه و تزریق PRP، معمولا بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می کشد. تزریق PRP، تخصصی، ظریف و معمولا غیردردناک است، البته میزان درد بستگی به مهارت پزشک در تزریق دارد.
توجه ۴: تا یک تا هفت روز بعداز تزریق، در ۱۰% موارد ممکن است درد بیمار تشدید شود. پروسه ترمیم طولانی است و معمولا کاهش درد و بقیه مشکلات به مرور اتفاق می افتد و بیماران باید صبر داشته باشند هر چند برخی بیماران حتی کاهش درد را حتی یک روز بعد از تزریق نیز ذکر می کنند.
توجه ۵: پزشک متخصص باید دقت کند که فقط تزریق PRP ممکن است به تنهایی کمک کننده نباشد و باید دیگر مشکلات همراه بیمار نیز مرتفع و ورزشهای تخصصی به بیمار آموزش داده شود.
توجه ۶: معمولا سه تزریق به فاصله یکماه و بعد تکرار تزریق هر ۴ماه یک تزریق، بهترین پروتوکل شناخته شده است.
توجه ۷: در صورت استفاده از کیت مرغوب و تزریق در شرایط استریل توسط فرد مجرب، PRP معمولا عارضه خاصی ندارد.
توجه ۸: تحقیقات متعددی روی هزاران بیمار در ایران و کشورهای صاحب علم انجام شده است و مقاله های مروری (systematic review) انجام شده، اثرات مثبت آن را در بیماری های مختلف عضلانی-اسکلتی-مفصلی مثل آرتروزهای مفصلی، خار پاشنه، تنیس البو، سندرم گیرافتادگی تاندون شانه و غیره نشان داده اند و در حال حاضر نیز استفاده از PRP، در این دسته بیماریها توسط وزارت بهداشت و درمان مجاز اعلام شده است.
دلایل عدم پاسخ دهی مناسب به PRP:
- PRP آماده شده نامناسب (شامل کیت نامناسب با قدرت تفکیک ضعیف، عدم رعایت دقیق مراحل آماده سازی قبل از سانتریفیوژ، دستگاه سانتریفیوژ نامناسب و کالیبره نشده)
- تزریق در محل نامناسب (مثلا تزریق اطراف مفصل بجای داخل آن)
- عدم رعایت اصول قبل و بعد از تزریق (ذکر شده در بالا)
- عدم تشخیص صحیح بیماری (مثلا درد زانو بیشتر به علت آسیب عصب L4 کمری بوده نه آرتروز زانو)
- عدم توجه پزشک به مشکلات همراه مثل ضعف یا کوتاهی عضلات و کپسول اطراف مفصلی
- آرتروز بسیار شدید با دفورمیتی (در این موارد پاسخ مناسب و نامناسب هر دو ممکن هستند).
مطب بلوار کشاورز
09925292378
مطب قلهک
09939856016