لیز خوردگی مهره یا اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis)
همان‌طور که می دانید مهره های ستون فقرات در یک امتداد قرار دارند و به گونه‌ای چیده شده‌اند که هر مهره بالایی روی مهره پایینی قرار می‌گیرد .اسپوندیلولیستزیس از دو کلمه اسپوندیلو به معنی مهره و لیستزیس یعنی لیز خوردن تشکیل شده است و بصورت جابجایی به جلو یا عقب مهره بالایی بر مهره پایینی تعریف می شود.
- اسپوندیلولیستزیس به ۶ گروه تقسیم می‌شود:
۱ـ اسپوندیلولیستزیس دیس پلاستیک
در این بیماری ناهنجاری مادرزادی به شکل گنبدی در قسمت فوقانی ساکروم است (قسمت فوقانی ساکروم در افراد طبیعی به شکل تخت میباشد). در این بیماران قوس مهره L5 نیز ممکن است بدشکل درست شده باشد. قاعدتاً مهره‌های ستون فقرات روی استخوان ساکروم در برابر وزن بدن و حرکت نمی‌ایستند و در نهایت مهره پنجم روی استخوان ساکروم لیز می‌خورد و به جلو حرکت می‌کند. این نوع اسپوندیلولیستزیس در سنین پایین ظاهر می‌شود.
۲ـ اسپوندیلولیستزیس ایسمیک (Isthmic)
شایعترین علت لیزخوردگی می باشد و علت آن، اسپوندیلولیز یا stress fracture (نوعی شکستگی) در محل استخوان بین دو مفصل فاستی (pars interarthicularis) است که باعث می‌شود که جسم مهره بالایی برای مهره پایینی جابجا شود. این نقص استخوان بین دو مفصل را یک بافت فیبروز یا غضروفی فیبری پر می‌کند. شیوع آن ۱% در سن ۵ سالگی تا ۵ درصد سن ۷ سالگی و ۶% از ۷ سالگی تا ۱۶ سالگی است محل اتصال دو مهره به طور پیشرونده از هم جدا می شود و موجب لیز خوردن مهره ها می‌شود. گاهی اوقات نیز استخوان بین دو مفصل چندین بار دچار شکستگی میکروسکوپی می شود و جوش می خورد. به مرور زمان و با تکرار شکستگی، استخوان بین دو مفصل طویل می شود.
۳ـ اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو
دراثر افزایش سن به تدریج ناپایداری ستون فقرات به علت تخریب مفاصل فست و دیسک بین مهره ای پیش می‌آید و در بعضی از افراد این ناپایداری به حدی است که باعث لیز خوردن مهره بالایی برای مهر ه پایینی می‌شود. این نوع اسپوندیلولیستزیس بیشتر بین مهره ۴ و ۵ کمری (L4-5) ایجاد می شود و بعد از ۴۰ سالگی بروز می‌کند و در زنان چهار برابر شایع تر از مردان است.
۴ـ اسپوندیلولیستزیس تروماتیک
نادر است و به دنبال ضربه به کمر ایجاد می‌شود. شکستگی در قوس خلفی مهره و بین دو مفصل فاست ایجاد و منجر به لیزخوردگی مهره می‌شود. مهم‌ترین عامل تشخیصی در این بیماران وجود سابقه تصادف یا سقوط میباشد.
۵ـ اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک
این بیماری بسیار نادر است و در بیمارانی که بیماری موضعی یا منتشر استخوان (بدخیمی یا عفونت) دارند و به علت از هم گسیختگی لیگامان ها و شکستگی پاتولوژیک مهره باعث لیز خوردن آن‌ها می‌شود.
۶٫ اسپوندیلولیستزیس بدنبال جراحی (Post Op)
این گروه معمولا بدنبال عمل های وسیع کمری و جزو عوارض تاخیری آن می باشد.
- تقسیم‌بندی (Meyerding's Grading System) بر اساس میزان سرخوردگی (slip) مهره بالایی بر روی پایینی است، در "یافته های تصویربرداری":
- درجه ۱: کمتر از ۲۵%
- درجه ۲: ۲۵% تا ۴۹% (شکل روبرو)
- درجه ۳: ۵۰% تا ۷۴%
- درجه ۴: ۷۵% تا ۹۹%
- درجه ۵: بیش تر یا مساوی ۱۰۰% (اسپوندیلوپتوزیس یا افتادگی مهره)
- عللی که باعث پیشرفت لیزخوردگی می شوند (افزایش درجه) شامل سن (نوجوانی)، داشتن کمر بسیار انعطاف پذیر، بالا بودن درجه لیزخوردگی و دیسک تخریب شده در همان محل می باشند.
علایم
این بیماران به طور تیپیک با کمردرد مراجعه می کنند که معمولا با دردهای متناوب انتشاری به اندام ها همراه است و به علت التهاب ریشه های عصبی کمر (radiculitis) در اثر ناپایداری مهره ها بروز می کند. در صورت پیشرفت slip، علایم تنگی کانال نخاعی نیز به آن اضافه می شود.
تشخیص
بر اساس شرح حال، معاینه و تأیید آن با رادیوگرافی است.
در معاینه به جز دردناک بودن کمر در اثر فشار و خم و راست شدن، معمولا کاهش قوس کمر (لوردوز)، دفورمیتی و تو رفتگی بین مهره ای در محل لیزخوردگی (پله شدن)، در موارد شدیدتر اختلال در راه رفتن و ایجاد یک خط و گودی روی شکم نیز یافت می شوند.
معمولا موارد متوسط تا شدید، در گرافی نیمرخ واضح هستند. در صورت شک به تشخیص، درخواست عکس های نیمرخ دینامیک، می تواند ناپایداری مهره ای را برای ما تأیید کنند.
ناپایداری مهره های کمر، معاینات اختصاصی خود را دارد. همچنین رادیوگرافی دینامیک و تغییرات مودیک (modic) در MRI، بسیار کمک کننده هستند.
در صورت شک به آسیب ریشه عصبی (رادیکولوپاتی)، از MRI و نوار عصب-عضله نیز کمک می گیریم.
درمان
توجه داشته باشیم که این بیماری، بتدریج پایدار می شود و خود محدودشونده است بخصوص در درجه های خفیف (۱ و ۲). در نتیجه پیگیری و ویزیت های مجدد بیمار (follow-up) از نطر پیشرفت لیزخوردگی فوق العاده حائز اهمیت است.
درمان در مرحله اول در همه انواع اسپوندیلولیستزیس مشابه هم و بصورت غیرجراحی است.
هدف از درمان، کاهش علایم و فراهم کردن فرصت جهت ترمیم و پایداری مجدد مهره ها است.
تزریق های تخصصی کمر، استفاده کمربند طبی و تمرین درمانی بسیار مفید هستند.
خودداری از فعالیت هایی مثل بلند کردن اشیاء سنگین و خم شدن است. درمانهای ترکیبی شامل اصلاح سبک زندگی، دارودرمانی، ورزش درمانی کششی و تقویتی (برنامه های پایدار کننده ستون فقرات)، طب سوزنی و فیزیوتراپی می باشند.
توجه: مانیپولاسیون (درمان دستی) در این بیماری ممنوع است، در نتیجه پزشک باید از نبود لیزخوردگی اطمینان داشته باشد.
- درمان جراحی (fusion) فقط در موارد زیر توصیه می شود:
- لیزخوردگی درجه ۳ یا بیشتر در نوع ایسمیک (نوجوانان) و در صورت عدم پاسخ به درماهنای غیرجراحی
- درد شدید و مقاوم به درمان های غیرجراحی
- رادیکولوپاتی مقاوم به درمان غیرجراحی
- ناپایداری پیشرونده دو مهره.
- پزشک معتمد خود را انتخاب کنید و بهترین احتمال ممکن در مورد بیماری خود را درنظر بگیرید
- بهترین راه تشخیص، ویزیت حضوری بیمار است
- تنها راه درمان، تشخیص صحیح بیماری است
- مطب بلوار کشاورز (روزهای زوج)
- 09925292378
- مطب قلهک (سه شنبه ها)
- 09939856016
مطالب مرتبط:
بیماریهای کمر (کلیک کنید)
ورزش درمانی در لیزخوردگی مهره کمری (Spondylolisthesis Exercise)